28η Οκτωβρίου 1940: 76 χρόνια από το «ΟΧΙ»

«Εδώ Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών. Έκτακτο ανακοινωθέν. Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5.30 πρωινής της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του Πατρίου Εδάφους»  με την ανακοίνωση του υπουργείου Στρατιωτικών να παίζει στα ραδιόφωνα, τις  σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας και τα έκτακτα παραρτήματα των εφημερίδων -που έδιναν την είδηση του ιταλικού τελεσιγράφου και κατ’ επέκταση της εισόδου της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο- ξύπνησαν οι Έλληνες το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940. 
Η είδηση έτρεχε από στόμα σε στόμα «Πόλεμος! Οι Ιταλοί εισβάλλουν». Τα συναισθήματα διαδέχονταν το ένα το άλλο, υπερηφάνεια, φιλότιμο, λεβεντιά, αγανάκτηση, περιφρόνηση, και μάλιστα όχι μόνο από αυτούς που έτρεχαν να καταταγούν, αλλά και από τον άμαχο πληθυσμό, που και αυτός αργότερα προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον αγώνα. 

Η πρώτη μέρα

H επίλεκτη μεραρχία των Ιταλών Τζούλια άρχισε στις απόκρημνες βουνοκορφές της βόρειας Πίνδου την επίθεσή της εναντίον της χώρας μας, για να προελάσει γρήγορα προς τα Γιάννενα, όπως πίστευε το Ιταλικό Επιτελείο, και να διευκολύνει τον «άνετο περίπατο» των υπολοίπων ιταλικών μεραρχιών προς την Αθήνα. Η έκπληξη όμως των «γενναίων» του Μουσολίνι γρήγορα μετατράπηκε σε απογοήτευση, όταν οι ταμπουρωμένοι Έλληνες φαντάροι των φυλακίων, δεν τους προσέφεραν την υποδοχή που ήθελαν, αλλά πυκνά πυρά. Αλήθεια τι υποδοχή περίμεναν; 

Ως γνωστό, το βάρος της άμυνας το έφερε η μεραρχία Ηπείρου, που είχε τη τύχη μόνη από τις μεγάλες δυνάμεις να υπερασπίζεται τη τιμή και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, με κύρια αποστολή «την κάλυψη της κεντρικής Ελλάδος από την κατεύθυνση Ιωάννινα - Ζυγός Μετσόβου" και δευτερεύουσα "την προάσπιση εθνικού εδάφους", και η οποία με απόφαση του διοικητή της υποστράτηγου Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, δεν εγκατέλειψε την προωθημένη αμυντική γραμμή και αγωνίσθηκε χωρίς να παραχωρήσει εθνικό έδαφος. 

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί η ουσιαστκή συμβολή στον αγώνα του ηρωικού αποσπάσματος του συνταγματάρχη Δαβάκη, που αμυνόμενο σθεναρά με λίγους στρατιώτες, με πενιχρά μέσα αλλά με μεγάλη αυτοθυσία, απέκρουσε τις αλλεπάλληλες επιθέσεις του εχθρού και έδωσε πολύτιμο χρόνο στον Ελληνικό στρατό να ανασυνταχθεί και να αντεπιτεθεί καταδιώκοντας τους εισβολείς εκείθεν των Αλβανικών συνόρων, στα ιστορικά χώματα της Βορείου Ηπείρου. 

Παρατίθετα? ένα τμήμα της υπ' αρ?θμόν πρωτ. 30904 γεν?κής δ?αταγής της VIII Μεραρχίας της 30 Οκτωβρίου 1940. (Υπτγος Χ. Κατσ?μήτρος): Μαχόμεθα εναντίον εχθρού υπούλου κα? ανάνδρου όστ?ς άνευ ουδεμ?άς αφορμής μας επετέθη α?φν?δ?αστ?κώς ίνα μας υποδουλώσε?. Μαχόμεθα δ?α τας εστίας μας κα? τας ο?κογενείας μας κα? δ?α την ελευθερίαν μας. Αξ?ωματ?κοί κα? Οπλίτα?, κρατήσατε σταθερώς κα? αποφασ?στ?κώς τας θέσε?ς κα? έχετε πάντοτε το βλέμμα προς τα εμπρός, δ?ότ? εντός ολίγου θα αναλάβωμεν αντεπίθεσ?ν ίνα εκδ?ώξωμεν τον εχθρόν εκ του πατρίου εδάφους το οποίον εμόλυνεν δ?α της παρουσίας του... Εγγύς είνα? η ημέρα καθ' ήν ο άνανδρος κα? δε?λός εχθρός θα ρ?φθεί ε?ς την θάλασσαν. Κρατήστε ?σχυρώς τας θέσε?ς κα? τούτο θα πραγματοπο?ηθεί συντόμως. Η παρούσα να κο?νοπο?ηθεί ε?ς άπαντας τους υφ' υμάς Αξ?ωματ?κούς κα? οπλίτας. Κα? τμήμα της Ημερησίας Δ?αταγής της εν λόγω Μεραρχίας της 18 Νοεμβρίου 1940: Στρατ?ώτα?, Ενθυμηθείτε όσα μου λέγατε κατά τας επ?θεωρήσε?ς μου, πότε θα επ?τεθεί τε να καταδ?ώξητε τον εχθρόν. Εμπρός λο?πόν! Με τη βοήθε?α κα? του θεού, όστ?ς προστατεύε? τον ?ερόν κα? δίκα?ον αγώνα μας, καταδ?ώξατε απηνώς τον εχθρόν, τον άνανδρον κα? δε?λόν εχθρόν. Τον εγνωρίσατε καλά ήδη. Είνα? θρασύδε?λος κα? ύπουλος. Συντρίψατέ τον με τα αμείληκτα κτυπήματά σας. Η Πατρίς παρακολουθεί υπερήφανος τον τίμ?ον αγώνα σας. Η Δόξα σας αναμένε?». 

Κατά την αντεπίθεση της 1ης Νοεμβρίου 1940, από το ηρω?κό απόσπασμα Πίνδου επετεύχθη η ανακατάληψη της Γραμμής «Γύφτ?σσα – Οξυά» συνελήφθησαν τρείς Ιταλοί αξ?ωματ?κοί κα? δ?ακόσ?ο? είκοσ? δύο οπλίτες, περ?ήλθαν δε στα ελλην?κά τμήματα 140 κτήνη κα? αρκετά εφόδ?α, αλλά εκεί άφησε την τελευταία του πνοή κα? ο πρώτος Έλληνας αξ?ωματ?κός του πολέμου, ο Υπολοχαγός Αλέξανδρος Δ?άκος. 

Ελληνική Αντεπίθεση

Στις 14 Νοεμβρίου 10940, άρχισε η ελληνική αντεπίθεση στο μέτωπο και η προέλαση στη Αλβανία. Το γεγονός των αλλεπάλληλων καταλήψεων Βορειοηπειρωτικών πόλεων και χωριών κατέλαβε τις πρώτες σελίδες του ελεύθερου τύπου, στην Μεγάλη Βρετανία, στις Η.Π.Α. και λοιπές χώρες του κόσμου ενώ η κεντρική Ευρώπη βρισκόταν υπό το πέλμα του Γερμανικού στρατού, που ήδη είχε καταλάβει την Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, τις Κάτω Χώρες και το ήμισυ σχεδόν της Γαλλίας. 

Οι ανέλπιστες ελληνικές επιτυχίες είχαν σοβαρές επιπτώσεις στην πολιτική της Αγγλίας, που από τα μέσα Νοεμβρίου, άρχισε να προσανατολίζεται προς ενίσχυση του μετώπου. Ο Άγγλος πρεσβευτής στην Αθήνα, πίστευε ότι το μέτωπο στην Ελλάδα, όπως αυτό διαμορφώθηκε ύστερα από τις ηρωικές επιτυχίες του ελληνικού στρατού, πρόσφερε την ευκαιρία στην Αγγλία να μεταφέρει εκεί το θέατρο των επιχειρήσεων κατά της Ιταλίας. 

Η Ελλάδα βρέθηκε απότομα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Έγινε κυματοθραύστης κατά του τρόμου και της γενικής πεποίθησης των Ευρωπαϊκών λαών, ότι η νίκη των κσιδηρόφρακτων ναζιστικών και φασιστικών στρατιών ήταν βέβαιη και ότι η απομονωμένη Αγγλία δεν ήταν δυνατόν να σταματήσει την τρομερή στρατιωτική μηχανή των Γερμανών. 

H επιτυχής έκβαση της παράτολμης απoφασης και η επί μακρoν διατηρηθείσα ψυχική δύναμη της Ελλάδας, συνετέλεσαν στη διάψευση του θρύλου "για το αήττητο του Άξονα" και άρχισε η μεταβολή στις εκτιμήσεις για την εξέλιξη του πολέμου με θετικές επιπτώσεις στο διπλωματικo πεδίο. Κράτη που θεωρούνταν βέβαιο, oτι θα μετείχαν στον πoλεμο υπέρ του Άξονα άρχισαν να εμφανίζουν διστακτικoτητα για τη συμμετοχή τους ή και να προβάλλουν άρνηση. Οι Τάιμς έγραφαν στο φύλλο τους της 28ης Νοεμβρίου: " Οι ελληνικές νίκες είχαν τεράστια απήχηση στην εγγύς Ανατολή... Στην Αίγυπτο διέλυσαν εντελώς τις ανησυχίες για ιταλική εισβολή και μετέβαλαν το Μουσολίνι, που θεωρούνταν απo τη λαϊκή φαντασία ως κάτι σπουδαίο, σε κωμικo πρoσωπο". 

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί και η συμμετοχή στον αγώνα του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, παρά την μεγάλη διαφορά που υπήρχε σε σχέση με το ιταλικo, σε αριθμo, θωράκιση, ταχύτητα, δύναμη πυρoς και χρoνο πλεύσεως για τα υποβρύχια. Παρ' oλα αυτά τα ελληνικά σκάφη εξετέλεσαν τη δύσκολη αποστολή τους χωρίς σοβαρές απώλειες. Βύθισαν εχθρικά μεταφορικά χωρητικoτητας αρκετών δεκάδων χιλιάδων τoνων και συνoδευσαν με επιτυχία τις στρατιωτικές αποστολές στο μέτωπο. 

Τα Χριστούγεννα, το υποβρύχιο "Παπανικολής" με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Ιατρίδη, προσέβαλε ιταλική νηοπομπή στα ανοιχτά της Αυλώνας, βυθίζοντας δύο μεταγωγικά 20.000 και 15.000 τoνων και διέφυγε παρά τον απηνή διωγμo απo ιταλικά αντιτορπιλικά. Λίγες ημέρες αργoτερα το υποβρύχιο "Πρωτεύς" με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Χατζηκωνσταντή, βύθισε ιταλικo μεταγωγικo που μετέφερε στρατιωτικές δυνάμεις στην Αλβανία, για να βυθισθεί στη συνέχεια και το ίδιο αύτανδρο, έπειτα απo εμβολισμo που δέχτηκε απo ιταλικo αντιτορπιλικo. Την πρωτοχρονιά το υποβρύχιο "Λάμπρος Κατσώνης", με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Σπανίδη, πυρπoλησε ιταλικo πετρελαιοφoρο, ενώ το "Παπανικολής" βύθισε στα ανοιχτά του Μπρίντεζι ιταλικo μεταγωγικo. Ανάλογες επιτυχίες σημείωσαν το υποβρύχιο "Νηρεύς", το τορπιλοβoλο "Σφενδoνη", το αντιτορπιλικo "Ψαρά" και το υποβρύχιο "Τρίτων". 

Η ηρωική μάχη στο ύψωμα 731 και το τέλος

Οι Ιταλοί, από την άλλη πλευρά, θέλοντας να πετύχουν μια νίκη στο αλβανικό μέτωπο πριν την επιβεβλημένη, πλέον, γερμανική εμπλοκή, συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους για μια νέα επίθεση με την κωδική ονομασία «Primavera» (Άνοιξη). Συγκέντρωσαν δεκαεπτά μεραρχίες έναντι των δεκατριών ελληνικών και υπό την επίβλεψη του Μουσολίνι προσωπικά, επιτέθηκαν ενάντια στο στενό της Κλεισούρας. 
Η επίθεση διήρκεσε από τις 9 ως τις 20 Μαρτίου 1941, αλλά απέτυχε να απωθήσει τους Έλληνες, κερδίζοντας περιορισμένες μόνο περιοχές, όπως βόρεια της Χειμάρρας και μικρές εκτάσεις περί το Μπεράτι. Η σημαντικότερη μάχη της «εαρινής επίθεσης» ήταν η μάχη του υψώματος 731, όπου οι Ιταλοί ισοπέδωσαν το ύψωμα αλλά παρά την λυσσαλέα επίθεση δεν κατάφεραν να καταλάβουν το ύψωμα. Έκτοτε και μέχρι τη γερμανική επίθεση στις 6 Απριλίου, οι επιχειρήσεις αποκλιμακώθηκαν. 

Τις πρώτες μέρες του Απριλίου, με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, οι Ιταλοί ξεκίνησαν και αυτοί νέα αντεπίθεση. Από τις 12 Απριλίου, ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να υποχωρεί από την Αλβανία, για να μην περικυκλωθεί από τους προελαύνοντες Γερμανούς. Ακολούθησε η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, στις 20 Απριλίου και με τους Ιταλούς, τρεις μέρες αργότερα, οι οποίες περαίωσαν τυπικά τον ελληνοϊταλικόγερμανικό πόλεμο. 

Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής αποτέλεσε τη πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ανύψωσε το ηθικό των λαών στη σκλαβωμένη Ευρώπη. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου, καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερμανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους στη διάρκεια της Μάχης της Μόσχας.    



πηγή: protothema.gr